1भारताचे राष्ट्रगान काय आहे?

जन-गण-मन अधिनायक जय हे

भारत भाग्य विधाता।

पंजाब-सिंधु-गुजरात-मराठा

द्राविड़-उत्कल-बंग

विंध्य हिमाचल यमुना गंगा

उच्छल जलधि तरंग

तव शुभ नामे जागे, तव शुभ आशीष मांगे

गाहे तव जय-गाथा।

जन-गण-मंगलदायक जय हे भारत भाग्य विधाता।

जय हे, जय हे, जय हे,

जय जय जय जय हे।

हे भारताचे राष्ट्रगान आहे, जे अनेक प्रसंगी वाजवले जाते किंवा गायले जाते. प्रख्यात कवी रवींद्रनाथ टागोर यांनी त्याची रचना केली होती. हे मूलतः बंगाली भाषेत लिहिले गेले होते, परंतु नंतर त्याचे हिंदी आणि इंग्रजीमध्ये भाषांतर केले गेले. रवींद्रनाथ टागोर यांनी 1911 मध्ये राष्ट्रगीत रचले. 27 डिसेंबर 1911 रोजी कोलकाता (तेव्हाचे कलकत्ता) येथील भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या बैठकीत ते पहिल्यांदा गायले गेले. 24 जानेवारी 1950 रोजी संविधान सभेने तो स्वीकारला. राष्ट्रगीताची संपूर्ण आवृत्ती गाण्यासाठी एकूण 52 सेकंद लागतात.

2‘राष्ट्रगान‘ वाजवताना ही खबरदारी

‘राष्ट्रगान‘ वाजवताना कोणती खबरदारी घ्यावी हे बहुतेकांना माहीत नसते. वास्तविक, जेव्हा कुठेही ‘राष्ट्रगान‘ वाजले जाते, तेव्हा देशाच्या प्रत्येक नागरिकाचे हे कर्तव्य आहे की तो कुठेतरी बसला असेल तर त्या ठिकाणी उभे राहून सावध राहावे. यासोबतच नागरिकांनी ‘राष्ट्रगानाची पुनरावृत्ती करणेही अपेक्षित आहे.

3‘जन-गण-मन‘ या राष्ट्रगानाचा अर्थ काय?

‘राष्ट्रगान‘ हे मूलतः बंगाली भाषेत लिहिलेले असले तरी सिंधचेही नाव होते. पण नंतर त्यात सुधारणा करून सिंधऐवजी सिंधू करण्यात आली, कारण देशाच्या फाळणीनंतर सिंध हा पाकिस्तानचा भाग बनला होता.

जर आपण ‘राष्ट्रगान‘चे मराठीत भाषांतर केले तर याचा अर्थ…

‘सर्व लोकांच्या मनाचा अधिपती, कला तू आहेस,

भारताचा नियती निर्माता.

तुझे नाव पंजाब, सिंधू, गुजरात आणि मराठे तसेच बंगाल, ओरिसा आणि द्रविडवासियांच्या हृदयाला भिडते,

त्याची प्रतिध्वनी विंध्य आणि हिमालयाच्या पर्वतांमध्ये ऐकू येते.

गंगा आणि जमुना यांचे संगीत भारतीय समुद्राच्या लाटांनी जोडले जाते आणि गायले जाते.

ते तुझ्या आशीर्वादासाठी प्रार्थना करतात आणि तुझ्या स्तुतीची गाणी गातात.

सर्व लोकांची सुरक्षा तुमच्या हातात आहे,

तुम्ही भारताच्या नशिबाचे निर्माते आहात.

जय हो जय हो जय हो तू.‘

4भारताचे राष्ट्रगीत काय आहे?

भारताचे राष्ट्रगीत ‘वंदे मातरम‘ आहे. त्याचे लेखक बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय आहेत. १८८२ मध्ये त्यांनी संस्कृत आणि बंगाली मिश्र भाषेत त्याची रचना केली. स्वातंत्र्यलढ्यातील लोकांसाठी ते प्रेरणास्थान होते. भारताच्या ‘जन-गण-मन‘ या राष्ट्रगानालाही तोच दर्जा आहे. 1896 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात हे पहिल्यांदा गायले गेले.

वंदे मातरम्, वंदे मातरम्!

सुजलाम्, सुफलाम्, मलयज शीतलाम्,

शस्यश्यामलाम्, मातरम्!

वंदे मातरम्!

शुभ्रज्योत्सनाम् पुलकितयामिनीम्,

फुल्लकुसुमित द्रुमदल शोभिनीम्,

सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्,

सुखदाम् वरदाम्, मातरम्!

वंदे मातरम्, वंदे मातरम्॥